Znaczenie materii organicznej w glebie

Gleba - mieszanka wieloskładnikowa

Ziemia uprawna jest mieszanką minerałów, materii organicznej, powietrza i wody, które reagując ze sobą w sposób ciągły – formują rodzaj i jakość gleby. Jednym z bardzo ważnych czynników warunkujących żyzność gleby jest zawartość w niej materii organicznej, którą tworzą: próchnica oraz wszystkie inne składniki organiczne (resztki roślinne i zwierzęce, produkty działalności życiowej organizmów glebowych i nawozy organiczne). Od 70% do 80% całości substancji organicznej gleby stanowi próchnica

Znaczenie materii organicznej w glebie

Materia organiczna zawarta w glebie oddziałuje na: retencję wody, budowę glebowego kompleksu sorpcyjnego, mobilność składników mineralnych w środowisku glebowym, wietrzenie skały macierzystej gleby i sekwestrację dwutlenku węgla. Materia organiczna w glebie spełnia wiele ważnych funkcji, które wynikają z jej wpływu na procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne zachodzące w środowisku glebowym.

Dwie z podstawowych funkcji materii organicznej to:

  • Jest to odnawialne źródło składników odżywczych
  • Składnik poprawiający/utrzymujący strukturę gleby i minimalizujący jej erozję

Stan jakości gleb w Polsce

W Polsce 56% gruntów ornych charakteryzuje się niską i średnią zawartością materii organicznej, w granicach 1–2% (0,58–1,16% C org.). Według kryteriów oceny Europejskiego Biura Gleb (ESB) są to gleby o bardzo niskiej zawartości próchnicy. 1% glebowej materii organicznej (MOG) = 0,58% węgla organicznego w glebie (C org.).

Zawartość substancji organicznej w glebach użytków rolniczych Polski. IUNG Puławy
Klasa zawartości Według IUNG Europejskie Biuro Gleb (ESB) zawartość C organicznego (%)
Materia organiczna (%) Węgiel organiczny (%) Udział gleb (%)
Niska <1,0 <0,58 6 <1,0 bardzo niska
Średnia 1,0–2,0 0,58–1,16 50 <1,0 bardzo niska
Wysoka 2,1–3,5 1,17–2,03 33 1,0–2,0 niska
Bardzo wysoka >3,6 >2,04 11 2,1–6,0 średnia
Zawartość materii organicznej w glebach polskich %

Jak zwiększyć zawartość materii organicznej w glebie

Zrównoważone nawożenie organiczne

Odpowiedni zasób materii organicznej w glebie można osiągnąć w efekcie takich działań, jak:

1. Właściwe następstwo roślin – w celu prawidłowego gospodarowania materią organiczną opracowano tzw. współczynniki reprodukcji substancji organicznej gleby, które wskazują na stopień wzbogacenia lub zubożenia gleby w efekcie uprawy jednorocznej danego gatunku roślin.

Współczynniki reprodukcji (+) i degradacji (-) glebowej substancji organicznej (t/ha/rok)
Uprawa/nawóz Typy gleb
  lekkie średnie ciężkie
Okopowe, warzywa okopowe -1,26 -1,40 -1,54
Kukurydza, warzywa liściowe -1,12 -1,15 -1,22
Zboża, oleiste, włókniste -0,49 -0,53 -0,56
Bobowate drobnonasienne i ich mieszanki +1,89 +1,96 +2,10
Bobowate grubonasienne +1,40 +0,36 +0,38
Trawy polowe +0,95 +1,05 +1,16
Międzyplony na nawóz zielony +0,63 +0,70 +0,77

2. Przyorywanie resztek pożniwnych na polu – ważnym elementem prawidłowego gospodarowania zasobami substancji organicznej gleby jest sposób zagospodarowania resztek pożniwnych, w których znajduje się znaczna część zasymilowanego węgla. Udział resztek pożniwnych w plonie całkowitym wynosi od około 10% dla ziemniaków, do 20–25% dla roślin zbożowych i rzepaku. W zależności od gatunku rośliny i prowadzonej technologii uprawy resztkami pożniwnymi są: plewy zbóż, łuszczyny rzepaku, słoma, korzenie i ścierń oraz strąki roślin strączkowych.

Przyorana słoma zwiększa zawartość próchnicy glebowej, jeśli zostanie prawidłowo rozłożona. Zawarte w słomie wielocukry stanowią ważne źródło energii dla rozwoju bakterii, dlatego też po zabiegu przyorania słomy zwiększeniu ulega działalność biologiczna. Szybkość rozkładu słomy zależy od obecności w glebie wyspecjalizowanych szczepów mikroorganizmów celulolitycznych. Bardzo często obserwowane jest zaleganie nierozłożonych resztek pożniwnych na polach, co wynika z niskiej liczebności i aktywności tych mikroorganizmów.

Za pozostawienie resztek na polu oraz przyoranie ich – rolnik otrzymuje dofinansowanie 200 zł/ha w ramach programu EKOSCHEMATY.

3. Stosowanie środków poprawiających żyzność gleby – podstawowym elementem, który wpływa na szybkość rozkładu resztek pożniwnych, jest obecność i aktywność mikroorganizmów zdolnych do syntezy enzymów celulolitycznych i ligninolitycznych, które jak nożyczki rozcinają łańcuch wielocukrów zawartych w słomie, uwalniając z nich składniki i umożliwiając budowanie z niej próchnicy. Właśnie w tym celu stworzony został preparat BACTIM® SŁOMA.

BACTIM® SŁOMA to biopreparat zawierający unikalne bakterie z rodzaju Bacillus spp., które cechuje bardzo wysoka aktywność celulolityczna, a tym samym zdolność do szybkiego przekształcania resztek pożniwnych w próchnicę i cenne składniki pokarmowe. Bakterie znacząco ograniczają rozwój patogenów glebowych, które zimują w resztkach pożniwnych, zwiększając jednocześnie zdrowotność i potencjał plonotwórczy roślin następczych, co zostało udowodnione w licznych badaniach naukowych.

Jednym z czynników wpływających na poprawę bilansu materii organicznej w glebach jest zrównoważone nawożenie organiczne. Źródłem materii organicznej w glebie są: obornik, gnojówka, gnojowica, pomiot kurzy, a także komposty i nawozy zielone. Nawozy naturalne poza wprowadzaniem do gleby dużej ilości materii organicznej stanowią również cenne źródło składników pokarmowych oraz mikroorganizmów. W przypadku gospodarstw bez produkcji zwierzęcej, w celu utrzymania zrównoważonego bilansu próchnicy, zalecana jest uprawa roślin wzbogacających glebę w związki próchniczne oraz przyorywanie resztek pożniwnych.

Poprawa jakości gleby w rolnictwie

Wprowadzenie do gleby materiału o dużej zawartości węgla prowadzi do przyspieszenia rozwoju mikroorganizmów glebowych, które do swojego wzrostu zużywają azot z substancji organicznej, jak również wykorzystują zasoby glebowe azotu przyswajalnego, co może stanowić okresową konkurencję dla roślin uprawnych. Dlatego na glebach charakteryzujących się niską zawartością azotu mineralnego należy zastosować odpowiednią ilość tego składnika, jakiej bakterie potrzebują w celu rozłożenia słomy.

W gospodarstwach bezinwentarzowych jednorazowe przyoranie słomy w zmianowaniu dostarcza do gleby 60–70% substancji organicznej, jaką można by wnieść stosując obornik. W gospodarstwach wykorzystujących technologie bezściółkowe, słomę można stosować łącznie z gnojowicą, co umożliwia wniesienie większej ilości substancji organicznej w porównaniu do stosowania obornika.

Stosowanie środków poprawiających żyzność gleby

Czynnikiem niezbędnym dla szybkiej i skutecznej humifikacji materii organicznej są mikroorganizmy. Różnorodność mikrobiologiczna gleb ulega zmniejszeniu z powodu coraz częstszego braku nawożenia organicznego i stosowania uproszczeń w płodozmianach. Rozwiązaniem tego problemu jest stosowanie specjalistycznych preparatów mikrobiologicznych przyśpieszających rozkład resztek pożniwnych, takich jak BACTIM® SŁOMA. Zwiększeniu zasobów materii organicznej gleby sprzyja także stosowanie preparatów zawierających kwasy humusowe, takie jak HUMMER, które dzięki specyficznym właściwościom fizycznym, chemicznym i biologicznym korzystnie wpływają na żyzność gleb. Działają również stymulująco na glebowe życie biologiczne, między innymi aktywizując rozwój pożytecznych mikroorganizmów glebowych.

Powiązane artykuły